TikTok – nền tảng mạng xã hội với hàng triệu người dùng – đã trở thành một mảnh đất màu mỡ cho những “chuyên gia” tự phong trong nhiều lĩnh vực: sức khỏe, tài chính, giáo dục, làm đẹp… Chỉ với một chiếc điện thoại và một kịch bản hấp dẫn, bất kỳ ai cũng có thể xây dựng hình ảnh “chuyên gia”. Nhưng vấn đề nằm ở chỗ, kiến thức mà họ chia sẻ có thực sự đáng tin cậy hay không, hay chỉ là cách kiếm view để bán hàng?
Các “chuyên gia” mọc lên như nấm
“Chuyên gia tự phong” trên TikTok là thuật ngữ dùng để chỉ những cá nhân tự nhận mình là chuyên gia trong một lĩnh vực nào đó mà không có bằng cấp, kinh nghiệm, hoặc chứng nhận chính thức. Những người này thường sử dụng TikTok như một nền tảng để xây dựng hình ảnh, chia sẻ kiến thức hoặc đưa ra lời khuyên, nhưng độ tin cậy của thông tin mà họ cung cấp thường bị nghi ngờ.
Sau khi nghe lời khuyên của “chuyên gia tài chính” tiktok sẽ là những lớp học làm giàu trực tuyến.
Quả thật, trên nền tảng TikTok, chỉ cần gõ từ khóa về lĩnh vực nào là lập tức sẽ hiện ra rất nhiều “chuyên gia” về lĩnh vực đó. Nếu bạn đang muốn học cách làm giàu, chỉ cần gõ từ khóa “làm giàu”, vô số kết quả sẽ hiện ra. Hàng loạt các chuyên gia tài chính “tự phong” dạy về cách kiếm thu nhập khủng. Mục đích của họ là bán những khoá học có mức phí trên trời. Những thông tin quan trọng của người đang chia sẻ kiến thức như: bằng cấp, chuyên môn thì không hề có.
Một tài khoản có tên “Phương Thảo”, được rất nhiều người chơi TikTok biết đến là một chuyên gia tài chính, dạy làm giàu. Người phụ nữ này thường xuyên đăng tải những video dạy cách đầu tư, dạy cách chi tiêu, dạy làm thế nào trở thành tỷ phú từ con số 0. Nhưng đặc biệt hơn, nữ Tiktoker này còn có những câu thần chú “kinh điển” mà rất nhiều người phải xin vía như: “Tiền bị thu hút bởi tôi”; “Ví dụ bạn cần 500 triệu để tiêu thì hãy ghi vào tờ giấy câu: “Tôi vô cùng biết ơn và hạnh phúc với số tiền 500 triệu này đến với tôi với số lượng rất là lớn thông qua nhiều nguồn khác nhau, liên tục, liên tục và liên tục”.
Có người khẳng định mình là tỷ phú, có người với vẻ mặt non choẹt nhưng cũng khoe có kinh nghiệm về tài chính hàng chục năm trời, là giảng viên thỉnh giảng của những trường đại học uy tín… Và người nào cũng kể về những khoản thu nhập “khủng” mà bản thân họ kiếm được, và họ lên TikTok chỉ để giúp đời, giúp người khi muốn hướng dẫn người khác cùng làm giàu.
Họ dạy đủ thứ để làm giàu. Họ dạy về bitcoin, họ dạy về chứng khoán. Quản trị vốn họ cũng dạy. Họ dạy cả về cách kinh doanh và đầu tư hiệu quả… Họ dạy tất tần tật mọi thứ xoay quanh chuyện làm giàu.
Nói về vấn đề này, Tiến sĩ Trương Tuấn Anh (Viện Chiến lược Phát triển) cho biết: “Tôi cũng từng xem nhiều video dạy làm giàu trên mạng xã hội, có tới 99% các “thầy” này tôi không biết là ai, chưa nghe tên bao giờ, thậm chí có những người còn rất trẻ nhưng cũng giới thiệu là chuyên gia trong lĩnh vực này cả chục năm. Theo tôi, không ai dạy làm giàu mà bày người khác đi đến cửa hàng đồ hiệu để xem người giàu đến mua gì, họ đi xe gì. Cũng chẳng có chuyên gia dạy làm giàu nào lại hướng dẫn người học đến quán cà phê sang trọng ở các khách sạn 5 sao mua ly cà phê đắt tiền rồi lắng tai nghe giới thượng lưu nói chuyện gì, mặc đồ gì, nói chuyện những gì với nhau…”.
Trên các nền tảng mạng xã hội không chỉ có những chuyên gia tài chính, những “thầy” tự xưng dạy làm giàu mà còn xuất hiện nhiều chuyên gia về sức khỏe, những bác sĩ tự xưng. Chỉ cần gõ từ khóa như “chữa đau dạ dày”, “trị mụn”, “cách giảm cân”,… trên Tiktok, hàng loạt những video hướng dẫn, tư vấn hiện ra với hàng triệu lượt xem. Điều đáng nói là không phải ai trong số những người làm nội dung này đều có chuyên môn y khoa. Nhiều cá nhân chỉ dựa vào trải nghiệm cá nhân, thông tin chưa kiểm chứng hoặc thậm chí cố tình thổi phồng hiệu quả để quảng cáo sản phẩm.
Tài khoản TikTok có tên “Sức khỏe của bạn”, với 24 nghìn người theo dõi, thường xuyên đăng tải các video về lợi ích của việc nhịn ăn. Trong đó đáng chú ý là những video hướng dẫn điều trị ung thư bằng phương pháp nhịn ăn. Video này được hàng chục nghìn người chia sẻ, hàng triệu người xem. Chia sẻ với báo chí, GS.TS Nguyễn Bá Đức, Phó Chủ tịch Hội Ung thư Việt Nam cho biết, việc nhịn ăn hoặc không ăn chất đạm nhằm giết chết khối u là một quan điểm phản khoa học. Nó rất nguy hiểm đối với người bệnh, đặc biệt là bệnh nhân ung thư. Quá trình nhịn đói hay không nhịn đói, tế bào ung thư vẫn phát triển hằng ngày. Thậm chí, nếu cơ thể thiếu chất dinh dưỡng dẫn đến sức đề kháng giảm sút còn có thể khiến tế bào ung thư phát triển nhanh hơn.
Hay một tài khoản khác có tên “H. Gym” cũng thường xuyên đăng video hướng dẫn cách tập gym. Nổi lên là video khuyên những người tập gym không nên uống nước lọc. Theo người này: “Tập gym uống nước lọc sẽ ảnh hưởng rất lớn tới sức khỏe, làm ảnh hưởng đến sự phát triển của các búi cơ”. Tuy nhiên, ngay dưới video người này có gắn link bán sản phẩm nước uống cho người tập thể thao.
Hay tại một tài khoản “Trò chuyện sức khỏe”, có rất nhiều video hướng dẫn cách điều trị, sơ cấp cứu người bị đột quỵ. Trong đó có video một người giới thiệu là bác sĩ chuyên ngành tim mạch tại bệnh viện lớn, hướng dẫn chích lấy máu của 10 đầu ngón tay để cấp cứu người bị đột quỵ. Trong khi đó, BS.CKI Nguyễn Phương Trang, khoa Nội Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP Hồ Chí Minh khẳng định, nếu như áp dụng phương pháp này sẽ khiến bệnh nhân bị cấp cứu muộn, dẫn đến nguy kịch. “Chích để máu đầu ngón tay, châm cứu hay châm kim vào dái tai để cứu người đột quỵ là những cách làm không được kiểm chứng khoa học mà còn tiềm ẩn nhiều mối nguy như: bỏ qua thời gian “vàng” cấp cứu đột quỵ, nhiễm trùng tại vị trí chích máu, không thể cầm máu nếu bị rối loạn đông máu… Khi có người đột quỵ, người thân tuyệt đối không chích lấy máu đầu ngón tay, chân; cạo gió, giác hơi, châm cứu…”.
Chuyển qua lĩnh vực tình cảm, chúng ta cũng lại gặp nhan nhản các “chuyên gia tâm lý”. Một tài khoản TikTok N.T.V.A với hàng trăm nghìn người theo dõi được xem như một “chuyên gia tâm lý” với những triết lý sống được cóp nhặt trên mạng. Trong mỗi clip, nữ chủ nhân của tài khoản này thường khuyên người ta phải sống thế này, thế kia. Khi kênh có được nhiều lượng theo dõi, V.A bắt đầu bán thuốc vệ sinh dành cho phụ nữ.
Hậu quả khi học theo “chuyên gia” mạng xã hội
Chỉ vì việc dễ dàng tiếp cận với những “bậc thầy” chia sẻ bí quyết thành công mà nhiều người đã phải trả giá đắt cho lòng tin của mình. Anh Nguyễn Văn Hưng, 30 tuổi (phường Nguyễn Du, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội) từng là một nhân viên văn phòng với mức lương 10 triệu đồng/ tháng. Mong muốn thoát khỏi cảnh làm công ăn lương, anh đăng ký một lớp học kinh doanh online trị giá 15 triệu đồng sau khi xem quảng cáo trên TikTok của một “chuyên gia khởi nghiệp”. Anh Hưng chia sẻ: “Thầy nói rất hay, nào là chỉ cần áp dụng đúng công thức sẽ kiếm ngay 50 triệu mỗi tháng. Nhưng khi vào học, tôi nhận ra nội dung chủ yếu là những lời động viên chung chung, kiến thức thì sơ sài, không áp dụng thực tế được. Cuối cùng tôi đành ngậm ngùi mất 15 triệu học phí, không thu lại được gì cho bản thân”.
Cô gái bị biến chứng mũi sau khi tìm đến cơ sở phẫu thuật thẩm mỹ của “chuyên gia”.
Tương tự, chị Mai Lan, 32 tuổi, trú tại Phùng Khoang, Thanh Xuân, Hà Nội cũng rơi vào cái bẫy của các khóa học đầu tư tài chính. Sau khi tham gia một khóa học 20 triệu đồng, chị được hướng dẫn cách đầu tư vào một nền tảng tiền ảo với cam kết lợi nhuận khủng. “Lúc tham gia khóa học, họ nói rất hay, thường xuyên cho chúng tôi xem những “tấm gương” giàu có khi tham gia. Ban đầu tôi thử đầu tư vào nền tảng 50 triệu đồng, thấy lợi nhuận khá tốt, tiền lãi về đều. Cứ như thế khi đầu tư đến 100 triệu, khi rút lãi họ lại yêu cầu phải nạp thêm tiền mới rút được lãi… khi số tiền nạp vào lên đến 200 triệu, lãi thu về khoảng 50 triệu thì nền tảng này bị sập. Tôi cũng không có cách nào liên lạc được với họ, đành mất 200 triệu mà không biết kêu ai”.
Không chỉ mất tiền vì nghe theo “thầy dạy” làm giàu online, nhiều người cũng mang tật vào người khi nghe theo các “bác sĩ TikTok”, “bác sĩ Facebook”. Như trường hợp của chị Nguyễn Thị Lan Anh, 35 tuổi (phường Yên Nghĩa, quận Hà Đông, Hà Nội) vừa trải qua một trải nghiệm đáng quên khi nghe lời khuyên của một Tiktoker tự xưng là bác sĩ. Chị Lan Anh đã xem một video hướng dẫn cách chữa viêm dạ dày bằng nước ép cần tây trộn với mật ong. Người làm video khẳng định đây là “thần dược”. Sau hai tuần áp dụng, chị không những không khỏi bệnh mà còn bị đau bụng, rối loạn tiêu hóa nghiêm trọng. “Tôi người rất mệt mỏi, đau bụng liên miên, khi đi khám thì bác sĩ nói tôi bị rối loạn tiêu hóa, viêm loét dạ dày. Sau một thời gian sử dụng thuốc của bác sĩ thì thấy tình trạng khá hơn nhiều”, chị Lan Anh nhớ lại.
Hay thời gian vừa qua, tại khoa Bỏng và Tạo Hình thẩm mỹ, Bệnh viên Trưng Vương (TP. Hồ Chí Minh) điều trị cho một bệnh nhân bị tai biến thẩm mỹ rất nặng. Bệnh nhân này tên M.T.N (31 tuổi, quê Tây Ninh). Theo lời kể của bệnh nhân, cách đây không lâu, chị theo dõi trên TikTok và thấy tài khoản H.P.Nh., có hàng ngàn người theo dõi, tự nhận mình là bác sĩ thẩm mỹ. Kênh này thường xuyên đăng tải các clip sửa mũi, làm đẹp, chỉnh sửa mũi hỏng, với lời quảng cáo thay đổi diện mạo hấp dẫn. Ngày 8/2, chị N tìm đến một thẩm mỹ viện trên đường Lê Hồng Phong (quận 10, TP Hồ Chí Minh) để gặp “bác sĩ TikTok”. Qua tư vấn, cô gái chấp nhận để bác sĩ Nh nâng mũi cấu trúc và đặt sụn mũi, làm trụ mũi cho mình, với giá 100 triệu đồng.
Tuy nhiên khi thực hiện, N lại được chuyển đến một bệnh viện thẩm mỹ khác trên địa bàn quận 10. Cô được tiến hành gây mê trong lúc sửa mũi. Khoảng 3 tuần sau, chị N quay trở lại gặp bác sĩ Nh tái khám trong tình trạng 2 bên cánh mũi lõm vào, đầu mũi co rút nặng.
Người nhận sửa mũi cho chị N trấn an chị rằng đây là tình trạng “tăng sinh mô”, từ từ sẽ trở lại bình thường. Nếu muốn, bác sĩ Nh sẽ tiêm collagen để mũi sớm đầy đặn lại. Tuy nhiên, chỉ sau vài tiếng tiêm, mũi của chị N chẳng những không đầy mà còn bị sưng đỏ, sau đó chuyển dần sang màu tím đen và có nguy cơ hoại tử.
Hay phương pháp mà người dùng mạng xã hội TikTok đang truyền tai nhau về cách cấp cứu người bị đột quỵ: “Hãy đặt người bệnh nằm yên, sau đó lấy mũi kim tiêm hoặc kim khâu hơ nóng, chích vào 10 đầu ngón tay và nặn máu ra, dần dần người bệnh sẽ tỉnh lại…”.
Không ít người làm theo hướng dẫn trên của “bác sĩ TikTok” và gánh hậu quả khôn lường. Ngày 20/1 vừa qua Bệnh viện Việt Nam – Thụy Điển Uông Bí (tỉnh Quảng Ninh) tiếp nhận người bệnh 60 tuổi (trú tại Đông Triều) bị đột quỵ nhồi máu não với các dấu hiệu như nói khó, tê yếu nửa người trái.
Theo chia sẻ của các bác sĩ, người vợ đã dùng vật nhọn chích vào toàn bộ các đầu ngón tay, ngón chân của chồng, sau đó nặn máu với hy vọng chồng sẽ ổn hơn. Sau chích máu 20 phút, anh được đưa đến cấp cứu tại bệnh viện. Tuy nhiên các bác sĩ cho rằng đây là việc làm rất không cần thiết, làm chậm trễ việc đưa người bệnh tới cơ sở y tế, giảm cơ hội phục hồi của người bệnh. Thực tế là bệnh nhân này có dấu hiệu nặng hơn vì cấp cứu chậm.
Trên TikTok, ai cũng có thể tạo dựng hình ảnh và trở thành người có ảnh hưởng. Tuy nhiên, để tránh bị ảnh hưởng tiêu cực từ “chuyên gia tự phong”, người dùng cần giữ thái độ tỉnh táo, kiểm chứng thông tin, và ưu tiên tham khảo ý kiến từ những nguồn đáng tin cậy. TikTok có thể là nơi giải trí và học hỏi, nhưng không phải mọi thứ trên đó đều đúng đắn hoặc an toàn.
Theo Phong Anh/Antg.cand.com.vn
