Vào thứ Bảy, Tổng thống Mỹ Donald Trump ra lệnh áp thuế toàn diện với hàng hóa từ Mexico, Canada và Trung Quốc, yêu cầu họ ngăn chặn dòng chảy fentanyl và người nhập cư bất hợp pháp vào Mỹ. Điều này châm ngòi cuộc chiến thương mại có thể làm suy yếu tăng trưởng toàn cầu và thổi bùng lạm phát.
Chiến tranh thương mại leo thang
Sau khi ông Trump ra lệnh áp thuế toàn diện, Mexico và Canada – hai đối tác thương mại hàng đầu của Mỹ – lập tức tuyên bố áp dụng thuế quan trả đũa. Trong khi đó, Trung Quốc phản đối động thái của Trump tại Tổ chức thương mại thế giới và tuyên bố thực hiện các “biện pháp đối phó” khác.
Trong ba sắc lệnh hành pháp, ông Trump áp thuế 25% đối với hàng nhập khẩu từ Mexico và Canada, 10% đối với hàng hóa từ Trung Quốc, có hiệu lực từ thứ Ba.
Ông Trump tuyên bố duy trì các nhiệm vụ cho đến khi tình trạng khẩn cấp quốc gia về fentanyl (loại chất gây nghiện nguy hiểm) và nhập cư bất hợp pháp vào Mỹ kết thúc. Nhà Trắng không đưa ra bất kỳ thông số nào khác để xác định những gì có thể đáp ứng các yêu cầu của Trump.
Đáp lại những lo ngại của các nhà máy lọc dầu và các tiểu bang miền Trung Tây, Trump chỉ áp thuế 10% đối với các sản phẩm năng lượng từ Canada, trong khi năng lượng nhập khẩu từ Mexico phải chịu mức thuế 25%.
Thủ tướng Canada Justin Trudeau cho biết nước này đáp trả bằng cách áp thuế 25% đối với 155 tỷ USD hàng hóa của Mỹ, bao gồm bia, rượu vang, gỗ và đồ gia dụng, bắt đầu với mức thuế 30 tỷ USD có hiệu lực vào thứ Ba và mức thuế 125 tỷ USD sau đó 21 ngày.
Trudeau cảnh báo công dân Mỹ rằng thuế quan của Trump sẽ làm tăng chi phí mua sắm và xăng dầu của họ. Điều này gây nguy cơ đóng cửa các nhà máy lắp ráp ôtô và hạn chế nguồn cung cấp các mặt hàng như niken, kali, urani, thép và nhôm. Ông kêu gọi công dân Canada từ bỏ du lịch Mỹ và tẩy chay các sản phẩm của Mỹ.
Bà Claudia Sheinbaum – Tổng thống Mexico – cho biết đang chỉ đạo Bộ trưởng kinh tế thực hiện thuế quan trả đũa nhưng không đưa ra thông tin chi tiết. Canada và Mexico cho biết họ đang hợp tác để đối phó với mức thuế quan của Trump.
Bộ Thương mại Trung Quốc không nêu rõ các biện pháp đối phó đã lên kế hoạch. Nước này để ngỏ cánh cửa cho các cuộc đàm phán giữa Washington và Bắc Kinh.
Nhiều nước lo lắng, tìm cách đáp trả lệnh áp thuế nhập khẩu của ông Trump.
“Trung Quốc hy vọng Mỹ xem xét và xử lý vấn đề fentanyl và các vấn đề khác một cách khách quan và hợp lý. Chúng tôi muốn tham gia vào cuộc đối thoại thẳng thắn, tăng cường hợp tác và quản lý các khác biệt”, báo cáo cho biết.
Nguồn tin từ Nhà Trắng cho biết mức thuế quan sẽ duy trì “cho đến khi cuộc khủng hoảng lắng dịu”, nhưng không nêu chi tiết về những gì ba nước cần phải làm để giành được sự hoãn thuế.
Theo dữ liệu của Cục Thống kê Dân số Mỹ, với giá trị gần 100 tỷ USD vào năm 2023, lượng dầu thô nhập khẩu chiếm gần một phần tư tổng lượng dầu nhập khẩu của Mỹ từ Canada.
Các nhà sản xuất ôtô sẽ bị ảnh hưởng nặng nề khi mức thuế quan mới áp dụng cho các loại xe sản xuất tại Canada và Mexico. Điều này gây gánh nặng cho chuỗi cung ứng khu vực lớn, nơi các bộ phận ôtô đi xuyên biên giới trước khi đến điểm lắp ráp cuối cùng.
Ông Trump ra tuyên bố thuế quan sau nhiều lần đòi áp thuế mạnh mẽ nếu đắc cử ở chiến dịch tranh cử tổng thống. Kể từ khi nhậm chức, ông bất chấp cảnh báo từ các nhà kinh tế hàng đầu rằng chiến tranh thương mại bùng nổ nếu áp thuế. Điều này khả năng xói mòn tăng trưởng của Mỹ và toàn cầu, đồng thời làm tăng giá cho người tiêu dùng và các công ty.
Jake Colvin – Chủ tịch Hội đồng Thương mại Quốc gia Mỹ – cho biết động thái của ông Trump làm tăng chi phí mọi thứ,” từ quả bơ đến ôtô”. Ông kêu gọi Mỹ, Canada và Mexico tìm giải pháp nhanh chóng để tránh leo thang.
Colvin cho rằng ba nước nên hợp tác để “đạt được lợi thế cạnh tranh và tạo điều kiện cho các công ty Mỹ xuất khẩu sang thị trường toàn cầu”.
Các quan chức tỉnh và giám đốc điều hành doanh nghiệp tại Canada phẫn nộ, kêu gọi áp dụng thuế quan mạnh đối với hàng nhập khẩu từ Mỹ.
Theo lệnh bằng văn bản của ông Trump, việc thu thuế của Mỹ sẽ bắt đầu vào thứ Ba. Nhưng hàng nhập khẩu đã được chất lên tàu hoặc lên phương tiện vận chuyển cuối cùng trước khi vào Mỹ trước sáng thứ Bảy sẽ được miễn thuế.
Ông Trump đã ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia theo Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế và Đạo luật Tình trạng Khẩn cấp Quốc gia để ủng hộ việc áp thuế, cho phép tổng thống có toàn quyền áp đặt các biện pháp trừng phạt để giải quyết khủng hoảng.
Quan chức Nhà Trắng cho biết sẽ không có ngoại lệ nào trong đợt áp thuế này. Nếu Canada, Mexico hoặc Trung Quốc trả đũa hàng xuất khẩu của Mỹ, Trump có thể tăng thuế đối với hàng hóa của Mỹ.
Nguy cơ được dự báo từ trước?
Hôm thứ Sáu, ông Trump nói nhiều về thuế quan, thừa nhận rằng mức thuế mới chúng có thể dẫn đến sự gián đoạn và khó khăn cho người Mỹ. Ông cho biết các mức thuế bổ sung đã được lên kế hoạch đối với thép, nhôm, chip bán dẫn và dược phẩm.
Một quan chức Nhà Trắng cho biết động thái áp thuế của ông Trump được chỉ đạo bởi Phó Chánh văn phòng Stephen Miller – người có quan điểm cứng rắn về vấn đề nhập cư bất hợp pháp.
Chưa đầy hai tuần sau khi nhậm chức nhiệm kỳ thứ hai, ông Trump thực hiện các biện pháp cứng rắn trong việc cách điều hành đất nước và tương tác với các nước láng giềng và thế giới.
Nhà kinh tế trưởng của EY Greg Daco cho rằng kế hoạch thuế quan của ông Trump khả năng làm giảm mức tăng trưởng của Mỹ 1,5 điểm phần trăm trong năm nay, đẩy Canada và Mexico vào suy thoái và dẫn đến “lạm phát đình trệ” trong nước.
“Việc tăng mạnh thuế quan đối với các đối tác thương mại của Mỹ có thể tạo ra cú sốc đình lạm – tác động kinh tế tiêu cực kết hợp với động lực lạm phát – đồng thời gây ra sự biến động trên thị trường tài chính” – Nhà kinh tế trưởng của EY Greg Daco nói.
Sự biến động đó đã rõ ràng vào thứ Sáu, khi đồng peso Mexico và USD Canada đều giảm sau khi Trump tuyên bố thực hiện lời đe dọa của mình. Giá cổ phiếu Mỹ cũng giảm và lợi suất trái phiếu kho bạc tăng.
Theo Trọng Huy/Tienphong.vn (Nguồn: Reuters, Guardian, CNBC)
